O proceso de fabricación artesanal dun mango

A miúdo nas imaxes que subimos dos nosos produtos falamos dos distintos tipos de mangos que deseñamos. Pero nunca falamos con detalle do seu proceso de fabricación.

Ante todo hai que decir que é un proceso totalmente artesanal. Coas nosas mans e co torno imos creando formas caprichosas na madeira, que anque moi semellantes, nunca chegan a ser idénticas. Esto diferénciaas do proceso de fabricación industrial e apórtalle valor á peza.

Pero imos ó lío…

O primeiro é seleccionar o tipo de madeira que queremos para o mango do coitelo. Polo xeral traballamos con madeiras de buxo, de cerdeira, de nogal… anque sempre tentamos innovar neste sentido e probar cousiñas novas.

Unha vez escollida a madeira partímola en pequenos tacos rectangulares que serán os que levemos ó torno para dar forma.

img298

Xa no torno e a través dunha trencha imos dando forma ó mango, redondeando as formas e aplicándolle pequenos adornos que soen ser liñas que facemos cun arame incandescente. Esas franxas negras que vedes nalgún dos nosos mangos non é outra cousa que madeira queimada. Noutros casos facemos o mesmo pero sen queimar, e o resultado amósase con franxas debuxadas na madeira. Todos teñen en común o oco interior no que irá insertada a folla do coitelo.

É un proceso que así explicado parece sinxelo, e anque non é o máis complicado da nosa labor, sí debemos decir que leva o seu tempo pensar no deseño e acabado que queremos darlle ó coitelo. Por suposto insistimos no feito de que sempre tentamos ir un pasiño máis alá  e experimentar con  novas formas e madeiras.

img297E finalmente, procedemos ó vernizado. Para iso penduramos nun soporte con puntas cada un dos mangos, e metémolos en conxunto no noso particular cubo de verniz, que posteriormente secamos ó aire libre e boca abaixo.

img302

Para rematar o extremo máis delgado de cada mango levará unha argola para fixar a folla do coitelo e para darlle un mellor acabado á peza.

Como vedes, levamos tantos anos facendo esta labor que xa é para nós un «coser e cantar». Poden saírnos cousas máis ou menos fermosas, pero o importante é que facemos o que nos gusta e desfrutámolo!!!

Onde comeza todo…

«Nacía o sol, cando Evanú, que tiña a tribo numerosa, recibiu o mandado da revelación: «onde atopes mineral da cor dos grandes ollos, lévao contigo para a casa, daraslle lume en tempo de vermello e farás con él o que ti queiras e corresponda para gobernares a terra e mesmo os inimigos, que serán moitos cada vez, porque xa os ríos e as montañas están prohibidas para ti, se non as gañas»…

E cercou vales, puxo lindes de valados, fixo choupana de pedra e colmo. Prendeu lume nun espacio aberto, botou a terra, barro, garabullos, leña… na morea da esperanza. E todo ardía e deu calor. Cando era a noite, o mineral brillaba e cada lufada de vento traveseiro levantaba as muxicas.  Evanú, aluarado de gozo, cumpriu o designio e bateu coa pedra dura no mineral ardido, daba formas, aguzaba os picos, compuña os apeiros, que deu en chamar ferramentas, sen saber por qué. Pasaron días e noites dando lume, ata que caeu a poalla, coma un manto, e entón o home das barbichas virou costas ao forno, entrou na choupana e levaba consigo un corpo de machado, puntas de lanza…

En Ferreiravella hai o engado do son da ingre e o martelo que non se apaga na noite nin de sol a sol. É o son lexítimo da auga mineral que non reborda nunca a estatura da serra do Pousadoiro, inicio do Cordal do Cantábrico, rebeldía da montaña contra a comichura do tempo. Abaixo o río Ferreira, que descende cara ao Torto e bebe do val; e as matrias chámanse O Mazo, Soutelo, A Granxa, Espasande, Aldurfe, Moxueira, Meilán, As Rodrigas, Órrea, Galegos, Riotorto… O vello Evanú percorreu esta terra cos andares das caldas e dos mazos, encanando as augas bravas, aloumiñando as fontes coma os cervos e os xabaríns, as lebres e os azores. 

Ningún ferreiro sabe a xénese da tribo da forxa, porque os amanuenses gardaron as orixes nun arcón de bidueira, que comeu a rela. Só quedan os ecos e a voz dos martinetes romanos, que van desde Espasande á Veiga e penetran coa néboa nas terras dos Oscos, por Asturias.»

Anaco de A tribo sabe. Xosé Vázquez Pintor

Ninguén mellor que este mestre da letra escrita para describir en forma de fábula a orixe da tradición dos ferreiros en Riotorto. Hoxe pareceume axeitado deixarvos un pequeno anaco da súa obra, A tribo sabe, para describirvos onde comeza todo.

E é que un ferreiro, coma calquer outro artesán, conta cun taller propio e customizado ó seu antoxo para dar renda solta á súa creación. Aí é onde a tradición se mezcla co bo facer de cada artesán e onde se xeneran verdadeiras xoias da artesanía, que non teñen maior finalidade que a de enriquecer a cultura dun pobo.

IMG_1530

A producción de MAF sae de aquí. Neste escuro obradoiro, con cicatrices de moitos anos de oficio, é onde cada coitelo se vai forxando a golpe de martelo e á calor do lume de carbón. Onde cada cacho de metal cobra o protagonismo dunha peza de museo e onde as mans do ferreiro van collendo a marcas de anos de sabeduría popular.

Aquí, ó fin, é onde comeza todo…